‘Hayır’ demek bazı insanlar için sanıldığından çok daha zor olabilir. Elbette, sizden istenen bir yardıma, bilgiye veya herhangi bir destek talebine olumsuz yanıt vermek pek hoş bir şey değil. Ancak karşınızdakini kırmamak için ‘Hayır’ diyemeyip kabul ettiğiniz desteklerin, bir süre sonra sizin yaşamınızı olumsuz etkileyerek çekilmez bir hale getirebileceğini de unutmamak gerek.

İsterseniz bilindik bir örnekle başlayalım: Beşinci kattaki evinizde asansör olmadığını düşünelim. Sokaktan geçen bir simitçiden üç tane simit istediniz. Adam da beş kat merdiveni çıkıp, kan ter içinde size istediğiniz simitleri uzattı. O da ne? Simitler yiyemeyeceğiniz kadar sert, taş gibi, öylesine bayatlamışlar ki büyük olasılıkla dünden kalmışlar. Ancak simitçiye verdiğiniz zahmetten ötürü, yemeyecek de olsanız simitleri geri vermeyip parasını ödüyorsunuz. Sonuç: ‘Hayır’ diyemediğiniz için bayat simit yediniz veya parasıyla satın aldığınız simitleri ağzınıza sürmeden çöpe attınız. İki durumda da paranızı çöpe atmış oldunuz. Oysa simitçinin görevlerinden birisi de simitlerini fırından doğru sayıda alıp, tazeyken satmak. Siz ‘hayır’ diyemediğiniz için simitçinin hatasını yüklenmiş oldunuz. Simitçiyse, sizin ‘Hayır’ diyememenizden yararlanıp bayat da olsa simitlerini satabildi.

Örnekleri istediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz: Kimi zaman kıramayacağınız bir arkadaşınız sizi zora sokacak miktarda borç ister, kimi zaman yöneticiniz akşam yemeği planınızı bozacak bir talepte bulunabilir, kimi zaman da bir dostunuz, sizin adınıza sizin hoşunuza gitmeyen bir hafta sonu planı yapabilir. Kuşkusuz ilişkilerinizi sürdürebilmeniz için başkalarının duygu ve düşüncelerini hesaba katmanız gerek ancak bunları kendinizinkilerin önüne koyup, “Onlar üzülmesin”, “Yanlış düşünmesinler” gibi nedenlerle ‘Hayır’ demediğinizde kendi zamanınızı boşa harcamış oluyorsunuz. Daha da kötüsü insanlar sizin ‘Hayır’ diyememe özelliğinizi fark ettikçe, reddedilme olasılığı bulunan taleplerini doğrudan size yöneltmeye başlayacaklar. Böylelikle istemediğiniz taleplerin sayısında da artış olacak.

Eğer gerekli durumlarda ‘Hayır’ diyememenin maliyeti konusunda bir fikir oluştuysa şimdi bir adım daha atalım: ‘Hayır’ demeyi nasıl öğrenebiliriz? Öncelikle şunu bilmeliyiz ki, yaşam gereği bütün insanlar birbirine zaman zaman destek olurlar ama bir kişinin size herhangi bir konuda yardım etmiş olması, sizi ona borçlu yapmaz. Benzer bir durumda kalsanız, siz de aynısını yapabilirdiniz. Yaptığınız iyiliklerden dolayı kendinizi alacaklı hissetmediğiniz gibi, size yapılan iyiliklerden ötürü kendinizi borçlu hissetmemelisiniz. Bazı kişiler, bu borçluluk durumunu bilerek yaratabilirler. Size küçük bir hediye alıp, birkaç gün sonra başka bir konuda talepte bulunabilirler. ‘Hayır’ diyebilmenin ilk koşulu işte bu borçluluk duygusundan kurtulmaktır. Arkadaşlar ve akrabalar elbette birbirlerine destek olurlar ancak destek olmakla, kullanmak arasındaki çizgiyi aşan kişi de ‘Hayır’ yanıtına hazır olmalıdır.

Eğer arkadaşlarınız, akrabalarınız veya çalışma ortamınızdaki kişiler, sizin onlara hissettiğiniz yakınlığı kendi yararlarına kullanıyorlarsa onları uygun bir şekilde geri çevirebilmelisiniz. Eğer dilediğiniz zaman, dilediğiniz kişiye ‘Hayır’ demek istiyorsanız, çok iyi tanımadığınız kişilerden gelen aşırı yardımsever tutumlara da kuşkuyla yaklaşmayı öğrenmelisiniz. Ayıp olur, kırgınlık olur, yanlış anlaşılır diye düşünmeye başlarsanız hiçbir zaman ‘Hayır’ diyemez, oltadaki balık gibi kendi kendinize çırpınıp durursunuz. Siz ‘Hayır’ demedikçe bu tür talepler artarak gelmeyi sürdürür ve bir süre sonra kendi hayatınızı yaşayamaz hale gelirsiniz: ‘Hayır’ diyemediğiniz kişiler, sizin hayatınızı yönlendirmeye başlar.

Eğer kişilik sahibi bireylerden oluşan bir toplumda yaşamak istiyorsak, çok küçük yaşlardan başlayarak okulda, evde, ailede, çocuklara ‘Hayır’ diyebilmesini öğretmeliyiz.

Burak Kaya

Not: Özgüven ve Özdeğer Eğitimine katılarak bu konudaki yetkinliklerinizi artırabilirsiniz. OffCourse'la dünyanın her yerinde, kişisel bilgisayar, tablet veya akıllı telefonunuz üzerinden eğitim alabilirsiniz.