Yazarının kim olduğunu bilmeden bu öyküyü okusaydınız, yazarın Gogol olduğunu rahatlıkla söyleyebilirdiniz. Dostoyevski, öncülüne mi özenmiştir ya da yeni bir tarz mı denemiştir bilemem. Bilemediğimiz bir nokta da yazarın burada “Timsah” ile neyi kastettiğidir. Tahmin yürütmek gerekirse Timsah’ın devrin yönetimi veya bürokrasisi olduğu söylenebilir. Ülkemizde de bu yorumu yapan sanat adamları 60’lı ve 70’li yıllarda bu isimle birer tiyatro eseri sahnelediler ve politik / toplumsal taşlamayı merkeze koydular. Öyküye bakacak olursak bürokrasinin timsah ile simgeleştirilmesinin yanı sıra başka benzetmeler ve mesajlar da görülebilir. Öyküyü hatırlamak üzere özetlemek gerekirse:

Memur İvan kendisine çıkan piyango ile yurt dışı gezisi yapmaya karar verir ve geziden bir gün önce hayvanat bahçesine ailece gezmeye giderler. Orada var olan timsaha yakından bakmaya çalışırken İvan timsahın ağzından içeri düşer. Onu kurtarmak üzere devreye giren arkadaşı çok çaba sarf eder. İvan’ın çalıştığı büroya gider, İvan’ın başına gelenler ne iş arkadaşlarının ne de amirinin umurundadır. İkinci olarak ulaştığı Emniyet İdaresinde yetkililer onlara resmi bir başvuru olmadığını söylerler. Arkadaşının ısrarları sonuç vermez. Bu arada timsahın sahibi, içinde insan olan timsah ile daha çok seyirci cezbetmeyi başarır ve bundan nasıl daha çok para kazanacağına bakar. Resmi tamamlayan diğer kişiler İvan’ın ailesi olup, gösteriş meraklısı eşi, İvan’ı görmeye hayvanat bahçesine giderken ne giyerse dikkat çekeceğini düşünür. Arkadaşı ise İvan’ı kurtarmak için nafile uğraşır. Ona uğradığında, içeride çok memnun olduğunu ve onu ziyaret edenlerin çok çeşitli yiyeceklerle hem timsahı hem kendisini beslediklerini belirtir. Şaşıran arkadaş yine de pes etmez. Sonunda çareyi milliyetçi söylemlere sarılmakta bulur ve yabancı güçlerin (timsahın sahipleri Almandır) elindeki bir vatandaşı kurtarmak için askeri birliğe başvurur ve İvan’ı tam da ülkeden kaçırılırken kurtarır. Arkadaş iyi bir iş yaptığını düşünür ama ne İvan’da ne ailesinde bu kurtarmadan memnun olduğunu belli eden bir ses vardır. Aksine ona sitem ederler.

Timsah yerine öyküdeki insanları, insanların yaşadıklarını ve tepkilerini düşünme odağımıza aldığımızda neleri görebiliriz, bir bakalım:

• Hayat sürprizlerle doludur.
• İnsanlar içinde bulundukları duruma alışırlar.
• Bazı durumda birileri üzülürken bir başkasına fırsat çıkabilir.
• Başkalarının başına gelenler çok yakınlarının umurunda olmayabilir, onların aklı başka yerlerde olabilir.
• İşler bazı yerlerde öyle ağır yürür ki... Ya da enerji harcamayı (araştırma ve takip) gerektiren işleri yapmamak için ne, ne bahaneler bulunur...
• Herkesi hareket geçirecek veya ikna edecek bir fikir veya öneri vardır.
• Siz insanlara iyilik yaptım sanırken, onlar pek mutlu olmayabilirler.

Benim gördüklerim bunlar. Hayata yakın olup, olanların arkasını okumaya çalışır, düşünürseniz hem yaşadıklarınızı anlamlandırabilir hem de yukarıdaki çıkarımları zenginleştirebilirsiniz.

Fuat Yalçın

Not: Yüz yüze ve online eğitimlerin birlikte yürüdüğü OffCourse Eğitimleri hakkında bilgi almak için hemen bize ulaşın: [email protected]