Lehman Brothers, 15 Eylül 2008 tarihinde iflasını açıkladığında 623 milyar dolarlık aktiflerine karşılık 619 milyar dolar da borcu vardı. Dünya genelinde 25.000 çalışanıyla Amerika Birleşik Devletleri’nin Goldman Sachs, Morgan Stanley ve Merrill Lynch’ten sonraki en büyük dördüncü yatırım bankası olan Lehman Brothers’ın kökleri ABD’ye giden Alman göçmeni Henry Lehman’a kadar uzanıyor. Henry Lehman, 1844’te Alabama’da kurduğu küçük işletmesine 1850 yılında kardeşleri Emanuel ve Mayer’i de dahil ederek 1850 yılında Lehman Brothers’ı kurmuş.

Yatırım Bankacılığı, Özel Bankacılık, Finansal Araştırma, Hazine İşlemleri gibi konularda faaliyet gösteren Lehman Brothers, 150 yılı aşkın tecrübesi içinde 19. Yüzyılda yaşanan büyük demiryolu iflaslarını, 1930’ların Büyük Buhranını, iki Dünya Savaşını, 1994 ve 1998’teki finansal krizleri görmüş ve hepsinin de üstesinden gelebilmişti. Ancak 2007 yılında Amerika’daki konut piyasasının çöküşü ve Mortgage Kredilerinin geri ödenememesiyle başlayan kriz Lehman Brothers’ın da sonunu hazırladı.

2008’in ilk altı ayında konut piyasalarındaki dalgalanmayı izleyen mortgage piyasalarındaki kriz, Lehman hisselerinin % 73 değer yitirmesine yol açtı. Lehman küçülmeye, çalışanlarını işten çıkartmaya devam ediyordu ancak alınan önlemler yaşanan kayıpları telafi edemedi. 10 Eylül 2008’de Lehman’ın açıkladığı yeni zarar tablosu hisselerinin bir günde % 7 değer yitirmesiyle sonuçlandı.

Lehman Brothers’ın satışı ile ilgili görüşmeler hızlandı ancak daha önceden birkaç mortgage firmasını kurtaran hükümet bu kez geri planda durmayı tercih etti. Özel bankalar ise devletin geri planda kalmasına karşılık kendileri de böylesi bir yükümlülüğün altına girme konusunda isteksiz davrandılar. 14 Eylül’deki toplantıdan olumlu bir sonuç çıkmadı ve 15 Eylül 2008 Pazartesi günü, 150 yılı aşkın geçmişiyle Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük dördüncü yatırım bankası olan Lehman Brothers 600 milyar doları geçen yükümlülükleriyle birlikte iflasını açıkladı. Dünyanın bugüne kadarki en büyük iflası ve 1929'daki Büyük Buhrandan sonraki en büyük ekonomik krizi olan Lehman Brothers’ın iflasını dönemin ABD Merkez Bankası Başkanı Alan Greenspan “Yüzyılın Krizi” olarak nitelendirmişti.

Krizin geleceğini önceden gören diğer kurumlar acil önlemler almaya başladı ancak çöküş bir çığ gibi büyümeye devam etti. Mortgage kredileriyle finanse edilmiş konut yatırımları ve ABD’nin şişirilmiş emlak fiyatları sonunda bir balon gibi patlamıştı. Borsalar tepetaklak oldu, kriz kıtalar arasında hızla yayıldı. Çok sayıda kurum iflas etti. Lehman Brothers’ın iflasıyla bütün dünya çalkalandı. İntihar eden insanlar, işsiz kalan milyonlarla birlikte tüm dünya yüksek bir bedel ödemek durumunda kaldı.

Her kötü deneyimden bir ders çıkarmak gerektiğini düşünerek konuyu Türkiye’te getirmek istiyorum. Her ne kadar mortgage kredilerinin yapısı itibarı ile Türkiye’ye benzemese de 2008 yılında yaşanan krizin neden ve sonuçlarını anlayıp, gelişmelerden ders çıkarmakta yarar var.

Bugün Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının yayımladığı konut fiyatı endeksine bakıldığında özellikle son beş yıl içinde Türkiye’deki konut fiyatlarında ABD’deki 2008 öncesine benzer bir fiyat yükselişi dikkati çekiyor. Aynı şekilde 2009-2015 arasında konut kredilerinde yıllık % 25’lik bir büyüme söz konusu. 6 yıllık süre içinde reel olarak yıllık ortalama % 16 büyüyen konut kredileriyle birlikte, kredi kullanan kişi sayısı üç katına çıkarken, kredi miktarları artmış ve ortalama vadeler uzamış durumda.

Burak Kaya

Not: Hedeflere ulaşmak için öncelikle var olan durumu iyi analiz edebilmek gerekir. OffCourse'un Hedeflere Ulaşmak eğitimine hemen katılarak bu konudaki yetkinliklerinizi artırabilirsiniz.

Kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Bankruptcy_of_Lehman_Brothers